Είναι πολλοί πλέον οι γονείς και οι παιδαγωγοί που γνωρίζουν ότι ένα “απορρυθμισμένο” παιδί χρειάζεται συχνά τη δική μας βοήθεια για να καταφέρει να ρυθμιστεί και να διαχειριστεί τα έντονα συναισθήματα που βιώνει. Και ίσως έχουμε πιστέψει ότι χρειάζεται να παραμείνουμε εμείς εντελώς ήρεμες/οι τη στιγμή που το παιδί μπορεί να χάνει τον έλεγχο του εαυτού του και να φέρεται με τρόπους που μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε και εμείς πολύ έντονα συναισθήματα.
Είναι όμως στα αλήθεια πάντα εφικτό να διατηρούμε την ηρεμία όταν γύρω μας “γίνεται πόλεμος”; Και είναι πραγματικά μια σημαντική προϋπόθεση η διατήρηση της δικής μας ηρεμίας κάθε φορά, ακόμα και με προσποιητό τρόπο; Μήπως χρειάζεται περισσότερο να καταφέρνουμε να συνδεθούμε με τη δική μας προσωπική εμπειρία και να φερθούμε αυθεντικά, με βάση αυτή την κατάσταση που βιώνουμε, επικοινωνώντας, με προσοχή, το πραγματικό μας συναίσθημα;
Μεταφράζουμε με χαρά αυτό το σημαντικό άρθρο από το synergeticplaytherapy.com, το οποίο απαντάει με πολύ ωραίο τρόπο στα παραπάνω ερωτήματα και μας δείχνει κάτι πολύ σημαντικό που μπορεί να μας διαφεύγει: ότι είναι η αυθεντικότητα και η σύνδεση με τον εαυτό μας, κατ’ επέκταση και με το παιδί, που χρειάζεται πάνω απ’ όλα!
Έχετε ακούσει την ιδέα ότι ένα παιδί χρειάζεται έναν ήρεμο ενήλικα για να ρυθμιστεί; Την ιδέα ότι η «ήρεμη» παρουσία ενός ενήλικα είναι η απάντηση στη ρύθμιση ενός παιδιού όταν είναι απορυθμισμένο;
Συνεργάζομαι με πολλούς δασκάλους, θεραπευτές παιδιών και γονείς (συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μου), οι οποίοι θαρραλέα μου λένε ότι κουβαλούν κάποιο επίπεδο ντροπής μέσα τους γιατί δεν μπορούν να το καταφέρουν. Και είναι λογικό! Το να παραμένετε πραγματικά ήρεμες/οι όταν ένα παιδί ενεργοποιείται, ουρλιάζει, ξεσπά, κάνει κάτι τρομακτικό, ή ακόμα και «κατεβάζει τους διακόπτες» και αποσύρεται μπροστά σας είναι πολύ δύσκολο, αν όχι σχεδόν αδύνατο, γιατί μέσα σας πιθανότατα νιώθετε φοβισμένες/οι, καταβεβλημένες/οι ή αβοήθητες/οι.
Κι αν λοιπόν το να προσπαθείτε να είστε ήρεμες/οι δεν είναι ακριβώς το θέμα; Κι αν η ηρεμία δεν είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται εκείνη τη στιγμή για να βοηθήσετε ένα παιδί να ρυθμιστεί και, το πιο σημαντικό, κι αν η συνεχής προσπάθεια να προσπαθείτε να παραμείνετε ήρεμες/οι στην πραγματικότητα είναι εμπόδιο;
Να γιατί…
Όταν ένα άλλο άτομο απορρυθμίζεται, έχουμε σχεδιαστεί ώστε να νιώθουμε και εμείς την απορρύθμιση! Σκεφτείτε το σαν το δικό σας νευρικό σύστημα και το δικό του νευρικό σύστημα να λένε «γεια» το ένα στο άλλο. Μπορούμε εν μέρει να ευχαριστήσουμε το σύστημα νευρώνων – κατόπτρων μας για αυτό το φαινόμενο. Όταν βλέπουμε κάποιον να βιώνει συναισθήματα, στην πραγματικότητα φανταζόμαστε να έχουμε την ίδια εμπειρία. Η σοφία σε αυτό είναι ότι υποστηρίζει την ικανότητά μας να εναρμονιζόμαστε και να έχουμε ενσυναίσθηση. Μας δίνει επίσης πληροφορίες για το τι μπορεί να συμβαίνει με το άλλο άτομο.
Ένας από τους άλλους λόγους που απορυθμιζόμαστε είναι επειδή ο εγκέφαλός μας σαρώνει συνεχώς το περιβάλλον μας για ενδείξεις ασφαλείας και για το αν υπάρχει ή όχι κάποια πρόκληση που πρέπει να ξεπεραστεί. Όταν το παιδί σας σάς καταβάλει σωματικά ή κλιμακώνεται γρήγορα, ο εγκέφαλός σας κυριολεκτικά ερμηνεύει την κατάσταση ως δυνητικά επικίνδυνη, κάτι που, με τη σειρά του, δραστηριοποιεί το σύστημά σας ή σας οδηγεί σε αποστασιοποίηση. Έτσι προσπαθείτε να προστατέψετε τον εαυτό σας!
Φανταστείτε αυτό…
Το παιδί σας κλιμακώνεται συναισθηματικά μπροστά σας και αρχίζει να ουρλιάζει. Τώρα φανταστείτε ότι αυτό συμβαίνει σε έναν δημόσιο χώρο όπου οι άλλοι μπορούν να ακούσουν και ενδεχομένως να δουν τι συμβαίνει. Αν είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας, δε νιώθετε ηρεμία μέσα σας όταν συμβαίνει αυτό! Μέσα σας πιθανότατα νιώθετε κάποιον βαθμό άγχους, ανημποριάς, αμηχανίας ή ίσως ακόμη και θυμού προς το παιδί σας. Πιθανότατα έχετε μέσα σας μια παρόρμηση να ηρεμήσετε το παιδί σας και να κάνετε τα ουρλιαχτά να σταματήσουν. Αυτές οι παρορμήσεις και τα συναισθήματα μέσα σας είναι αυτό που πρέπει να αισθάνεστε με βάση τις πληροφορίες που βιώνετε – το νευρικό σας σύστημα λέει γεια στο νευρικό σύστημα του παιδιού σας και αισθάνεστε την ενεργοποίησή του. Αντιλαμβάνεστε επίσης την κατάσταση ως πρόκληση. Ωστόσο, σας έχουν πει ότι με κάποιον τρόπο χρειάζεται να παραμείνετε πολύ ήρεμοι όσο συμβαίνουν όλα αυτά. Πώς είναι δυνατόν αυτό όταν μέσα σας νιώθετε κι εσείς ότι θέλετε να ουρλιάξετε;
Τι συμβαίνει
Υπάρχουν μερικά σημαντικά πράγματα που συμβαίνουν όταν προσπαθούμε να δείχνουμε ήρεμες/οι ενώ στην πραγματικότητα δε νιώθουμε έτσι. Το πρώτο είναι ότι πιθανότατα σκεφτόμαστε ότι αν το παιδί απλώς μας δει να φαινόμαστε ήρεμες, τότε αυτό είναι αρκετό. Το πρόβλημα με αυτό είναι ότι ενεργοποιεί δυνητικά μια από τις ενδείξεις που σαρώνει ο εγκέφαλος για υπόδειξη ότι τα πράγματα δεν είναι ασφαλή, επειδή τα πράγματα είναι ασύμφωνα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση. Ο εγκέφαλός μας ψάχνει για πράγματα που δε βγάζουν νόημα, επειδή η ασυμφωνία στην πραγματικότητα γίνεται αντιληπτή ως πιθανή απειλή! Έτσι, όταν αισθανόμαστε κάτι και προσποιούμαστε για να φαίνεται κάτι διαφορετικό εξωτερικά, δεν έχουμε νόημα. Τα παιδιά είναι έξυπνα, διαισθητικά και ξέρουν πότε δε λέμε την αλήθεια. Είτε μας αρέσει είτε όχι, τα παιδιά μπορούν να διαβάσουν τη γλώσσα του σώματός μας και τις μη λεκτικές ενδείξεις μας, να ακούσουν τις αλλαγές στη φωνή μας και να παρακολουθήσουν για να δουν αν το θυμικό μας βγάζει νόημα.
Το δεύτερο πράγμα να καταλάβετε είναι ότι, όταν ένα παιδί βρίσκεται σε υψηλή κατάσταση ενεργοποίησης, έχει αποσυνδεθεί από τον εαυτό του. Δεν ξέρει πώς να αποκτήσει πρόσβαση στο μέρος του εαυτού του που είναι σε θέση να ρυθμίσει τα συναισθήματά του. Κατά μία έννοια, ουρλιάζει και λέει, «Μπορώ, παρακαλώ, να δανειστώ το νευρικό σύστημα και την ικανότητα κάποιου να συνδεθεί, ώστε να μπορέσω να επιστρέψω στον εαυτό μου!» Το ίδιο ισχύει και για εμάς, όταν δεν είμαστε σε συμφωνία αποσυνδεόμαστε και εμείς από τον εαυτό μας, καθιστώντας το πιο δύσκολο για μας να εργαστούμε με τη δική μας ενεργοποίηση και τελικά τη δική τους.
Και αυτό αφορά η ρύθμιση και η συρρύθμιση: σύνδεση, όχι ηρεμία.
Η ρύθμιση έχει συνδυαστεί με τον στόχο του να ηρεμούμε, γεγονός που έχει συμβάλει στη σύγχυση και την παρανόηση σχετικά με το τι να κάνετε όταν ένα παιδί είναι πολύ απορυθμισμένο μπροστά σας όταν δυσκολεύεστε να νιώσετε ήρεμοι μέσα σας. Αλλά η ηρεμία δεν ήταν ποτέ το θέμα. Ο πραγματικός στόχος ήταν η σύνδεση.
Το να ρυθμίζεστε σημαίνει στην πραγματικότητα να έχετε μια ενσυνείδητη στιγμή σύνδεσης με τον εαυτό σας εν μέσω του άγχους, της λύπης, της συναισθηματικής καταβολής, του φόβου ή όποιας ενεργοποίησης υπάρχει εκείνη τη στιγμή (π.χ. η ικανότητα να πάρετε μια ανάσα ενώ νιώθετε άγχος – ή να νιώθετε ενσυνείδητα τις αισθήσεις στο σώμα ενώ νιώθετε λύπη – ή η ικανότητα να μιλάτε δυνατά ή να ονομάζετε μια εμπειρία ενώ νιώθετε καταβεβλημένοι ή απογοητευμένοι). Δε σημαίνει να προσποιείστε ότι βιώνετε μια εμπειρία που δε βιώνετε – μάλιστα το αντίθετο. Σε μια στιγμή ρύθμισης, επιτρέπετε στον εαυτό σας να νιώσει αυτό που είναι άβολο, ενώ ταυτόχρονα κάνετε κάτι που σας βοηθά να παραμείνετε παρόντες και να αποκτήσετε πρόσβαση στο μέρος του νευρικού σας συστήματος που σας επιτρέπει να παραμένετε σταθεροί εντός της ενεργοποίησης. Και είναι αυτή η ενσυνείδητη σύνδεση με τον εαυτό σας εν μέσω όλης της ενεργοποίησης που τελικά βοηθά στη ρύθμιση του παιδιού.
Αλλά αν προσποιείστε ότι είστε ήρεμοι εξωτερικά, ενώ μέσα σας στην πραγματικότητα δεν αισθάνεστε ήρεμοι, όχι μόνο γίνεστε δυνητικά αντιληπτοί ως ασύμφωνοι στο παιδί σας (πράγμα που μπορεί να κλιμακώσει την κατάσταση), αλλά και το παιδί σας θα δυσκολευτεί να αδράξει το κομμάτι σας που είναι σε θέση να μείνει λίγο πιο σταθερό εν μέσω των συναισθημάτων. Προκειμένου το παιδί να γίνει πιο σταθερό εσωτερικά, χρειάζεται να έχει πρόσβαση στο δικό του ρυθμιστικό σύστημα και να συνδεθεί ξανά με τον εαυτό του. Είναι εκείνη τη στιγμή που το παιδί σας μπορεί να έχει λίγη περισσότερη διακυβέρνηση πάνω στην ενεργοποίηση που συμβαίνει μέσα του και ίσως τελικά να φτάσει στην ηρεμία.
Τι να δοκιμάσετε
Την επόμενη φορά που το παιδί σας κλιμακώνεται μπροστά σας και εσείς αυτόματα υποθέσετε ότι χρειάζεται να παραμείνετε ήρεμοι, δοκιμάστε να αντικαταστήσετε αυτή την υπόθεση με το «να συνδεθώ με τον εαυτό μου για να μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να συνδεθεί» στο μυαλό σας. Θυμηθείτε, είστε άνθρωποι και θα αναστατώνεστε. Το κλειδί εδώ είναι να συνδέεστε εν μέσω της ενεργοποίησης – όχι να προσποιείστε ότι δεν συμβαίνει. Ίσως πάρτε μερικές βαθιές αναπνοές, ονομάστε την εμπειρία σας δυνατά (αισθάνομαι καταβεβλημένη – οι δηλώσεις «εγώ» είναι σημαντικές εδώ), πιείτε λίγο νερό, μουρμουρίστε, κινήστε το σώμα σας, ασκήστε πίεση στα μπράτσα σας ή σφίξτε τα χέρια σας ή οτιδήποτε άλλο είναι που σας βοηθά να συνδεθείτε ξανά με τον εαυτό σας και να μη χάσετε τον εαυτό σας συναισθηματικά.
Όταν διαβάζετε ή ακούτε κάτι που αναφέρει ότι ένα παιδί χρειάζεται έναν ήρεμο ενήλικα όταν δυσκολεύεται ή είναι απορυθμισμένο, σταματήστε για ένα δευτερόλεπτο και καταλάβετε ότι αυτό που πραγματικά χρειάζεται ένα παιδί για να ρυθμιστεί είναι ένας ενήλικας που μπορεί να συνδεθεί με τον εαυτό του ενώ είναι ειλικρινής για την εσωτερική του εμπειρία. Δε χρειαζόμαστε ενήλικες που αποφεύγουν τα συναισθήματα, αλλά ενήλικες που μπορούν να είναι μέσα σε αυτά τα συναισθήματα χωρίς να χάνουν τον εαυτό τους.
Πηγή: synergeticplaytherapy.com